Aznavour'dan Michèle Torr'a: Uyarlamalar

Programa, Richard Anthony’nin Ce Monde adlı parçasıyla başladık. Umberto Bindi’nin 1963 tarihli Il mio mundo adlı şarkısından Fransızcaya uyarlanan parçanın Fransızca sözleri Georges Bérard’a aitti.

Amerikalı rock’n’roll ve country şarkıcısı Del Shannon, en büyük hit parçalarından biri olan Runaway’i 1961 yılında piyasaya sürmüştü. Şarkı, Amerika listelerinin yanı sıra; Kanada, Avustralya, Yeni Zelanda ve İngiltere’de de bir numaraya oturmuştu.  Parça, o dönemde Fransızcaya da uyarlanmış ve Richard Anthony, Rock Volcano ve Dalida’nın kardeşi Orlando tarafından Mon amour disparu adıyla seslendirilmişti ama yé-yé fırtınasının ortasında, benzer birçok parça arasında unutulup gitmişti. Şarkıyı Fransa’da yeniden liste başına taşıyan isimse, 1974 yılında, Hollandalı şarkıcı Dave oldu. O yıl The Rubettes’in Sugar baby love’ından uyarladığı Trop beau ile adını duyuran genç adam, Runaway uyarlaması Vanina ile sekiz yüz bini aşan bir satış rakamına ulaşarak müzik liselerinin zirvesine oturdu. 

1964’te kurulan İngiliz rock grubu Moody Blues, altıncı stüdyo albümü "A question of Balance"ı 1970 yılında piyasaya sürmüştü. Albüm kısa süre içinde İngiltere ve Amerika listelerinde zirveye tırmanırken, albümde yer alan ve grup üyelerinden Mike Pinder imzasını taşıyan Melancholy Man adlı parça, Fransa’da en çok satan single konuma yükseldi. Şarkı aynı yıl Dick Rivers tarafından L’homme qui se rappelle – Hatırlayan adam adıyla Fransızcaya uyarlandı, hatta 1971’de aynı sözlerle fakat bu kez Triste monde adıyla Vicky Leandros tarafından da seslendirildi. Buna karşın şarkının en etkileyici aranjmanı 1981’de, Michèle Torr’dan geldi. Jean Albertini ve Didier Barbelivien’e ait sözlerle Fransızcaya uyarlanan parçanın, orijinali ve önceki uyarlamadan en önemli farkı, sözlerin bir kadına ait olacak şekilde düzenlenmiş olmasıydı. Melancholy man de bu şekilde Melancolie femme'a (Kadın melankolisi) dönüşmüştü. Parçanın Türkçe versiyonunu Yalnız adam ismiyle Gökhan Abur’un seslendirdiğini de hatırlatalım.

Altmışlı yıllarda Türk pop müziğinde bir aranjman fırtınası yaşanıyordu. Fecri Ebcioğlu ve Sezen Cumhur Önal gibi isimlerin yazdığı sözlerle, Fransızca ve İtalyanca şarkılar dilimize uyarlanıyordu. Hatta zaman zaman şarkının orijinalini seslendiren sanatçılar, buraya gelip kendi şarkılarını bir kez de Türkçe sözlerle kaydediyordu. Bu parçalardan biri de Fransa’daki yé-yé fırtınası sırasında, söylediği romantik parçalarla dikkat çeken Salvatore Adamo'ya aitti. Onun 1963’te Amour perdu (Kaybolan aşk) adıyla piyasaya sürdüğü duygusal parça, aynı yıl Fecri Ebcioğlu tarafından Sen Sevme Beni adıyla Türkçeye uyarlanmış sonrasında da şarkıyı hem Adamo hem de Alpay yorumlamıştı.

Yetmişlerde şöhretinin doruğunda olan Charles Aznavour, Fransızca şarkılarıyla olduğu kadar Almanca, İngilizce, İtalyanca ve İspanyolca olarak seslendirdiği parçalarla da hayran kitlesini genişletiyordu. Sanatçı 1974’te İngiliz gazeteci ve söz yazarı Herbert Kretzmer’le birlikte, bu ülkede yayınlanan Seven Faces of Woman adlı televizyon dizisi için bir şarkı yazdı. She adını taşıyan parça ülkede büyük ses getirecek ve İngiltere müzik listesinde bir numaraya tırmanıp tam dört hafta orada kalacaktı. Aznavour aynı yıl parçanın Fransızca, Almanca, İtalya ve İspanyolca versiyonlarını da yayınladı ancak hiçbiri She kadar ilgi görmedi. Parça 1999’da, başrollerini Julia Roberts ve Hugh Grant’ın paylaştığı Nothing Hill filmindeki Elvis Costello yorumuyla yeniden gündeme gelmiş sonrasında da Laura Pauisini ve Bryan Ferry gibi isimlerce de yorumlanmıştı.

Amerikalı şarkıcı Gloria Gaynor, I will survive’ı 1978 yılının Ekim ayında single olarak piyasaya sürmüş ve Amerika ve İngiltere listelerinde bir numaraya kadar tırmanmayı başarmıştı. Sözü ve müziği Freddie Perren & Dino Fekaris ikilisine ait şarkı tüm dünyada büyük ilgi gördü ve pek çok farklı dile uyarlandı. 1979’da Ajda Pekkan'ın, Fikret Şeneş’in kaleme aldığı sözlerle Bambaşka Biri adıyla Türkçe olarak yorumladı şarkının Fransızca versiyonu olan Je survivrai’yi ise aynı yıl, şarkıcılığın yanı sıra ünlü gece kulübü zinciriyle de tanınan Régine kaydetti. Şarkının farklı bir düzenlemesi ise 1998 Dünya Kupasında Fransa Milli Takımının gayri resmi marşı olarak yeniden gündeme geldi. Fransa o yıl kupayı kazanınca, yayınlanmasının yirminci yıldönümünde genç kuşaklar da parçayı keşfetmiş oldu. Ertesi yıl Larusso parçanın Fransızca versiyonunu yeniden piyasaya sürdü, 2009’da ise Régine, yayınladığı düetler albümünde şarkıyı Amerikalı soprano Julia Migenes’le birlikte yorumladı.

1970’te piyasaya çıkan Milisse Mou adlı parçanın müziği Manos Hadjidakis’e aitti. İlk olarak Yunan popüler müziğinin en önemli isimlerinden Grigoris Bithikotsis tarafından kaydedilen parçayı, 1972’de Nana Mouskouri, Eddie Marnay’nin kaleme aldığı Fransızca sözlerle yeniden yorumladı. Parçanın Türkçe versiyonu ise Oktay Yurdatapan’a aitti ve Senden Başka adıyla Füsun Önal tarafından seslendirilmişti.

Ermeni asıllı Belçikalı şarkıcı Marc Aryan, altmışlı yıllarda Türkiye’de çok seviliyordu. Çoğu şarkısı Fecri Ebcioğlu tarafından Türkçeye çevrilirken bunların bazılarını kendisi aksanlı bir Türkçeyle kaydediyor bazıları ise farklı popüler müzik sanatçılarına iletiliyordu. İşte sanatçının 1964 tarihli Qu’un peu d’amour – Birazcık sevgi adlı şarkısı da 1975’te yine Fecri Ebcioğlu tarafından Türkçeye çevrilmiş parçayı Alpay, Eylülde Gel adıyla kaydetmiş ve büyük bir başarı elde etmişti. Hatta Alpay, 1993’te, kariyerine damga vuran bu şarkının devamı niteliğini taşıyan Eylülde Gel demiştim adlı parçayı piyasaya sürmüştü.

2020 yılında aramızdan ayrılan Yeni Zelanda doğumlu Fransız şarkıcı Graeme Allwright, kariyerine altmışlı yıllarda Colette Magny ve Mouludji gibi isimlerin desteğiyle başlamıştı. Daha çok Bob Dylan ve Leonard Cohen uyarlamalarıyla tanınan sanatçı Cohen’in en ünlü parçalarından olan Everybody Knows’u da Tout le monde le sait adıyla Fransızcaya uyarlamıştı. 1988 tarihli "I’m Your Man" adlı albümünde yer alan şarkıyı Cohen, Sharon Robinson’la birlikte kaleme almıştı. Parça ilerleyen yıllarda Rufus Wainwright, Charlie Wood, Garou, Tori Sparks ve en son da The Specials tarafından yeniden yorumlandı. Aynı zamanda da Exotica (1994), War Dogs (2016) ve Justice League (2017) gibi birçok filmin soundtrack’inde yer aldı.

Altmışlı ve yetmişli yıllarda Türk pop müziğindeki aranjman akımı sırasında şarkıları Türkçeye en fazla uyarlanan isimlerden biri de Dalida’ydı. Ajda Pekkan, Alpay, Berkant, Hümeyra ve Semiramis Pekkan gibi isimler seslendiriyordu onun şarkılarının Türkçe versiyonlarını. Dalida yorumcularından biri de, geçen yıl Fransız Öpücüğü'nde ağırlama mutluluğuna eriştiğimiz Ayla Algan’dı. Onun Salma ya Salama ve Ta femme gibi şarkılarını kaydetmiş ve yine olağanüstü bir yorum getirmeyi başarmıştı bu şarkılara sanatçı. Türkçeye Ne de Olsa Karın adıyla uyarlanan 1974 tarihli Ta femme’ın orijinali Paul Auriat, Pascal Sevran ve Serge Lebrail imzasını taşıyordu, parçanın Türkçe sözlerini ise Fikret Şeneş kaleme almıştı. Şarkıda, evli bir adamın sevgilisi olmayı kabullenmiş bir kadının hikâyesi anlatılıyordu.

Türkçe aranjman denince akla gelen ilk isim Ajda Pekkan. Özellikle kariyerinin ilk dönemlerinde, farklı dillerden Türkçeye uyarlanmış onlarca parçayı seslendirmişti sanatçı. Bunlardan biri de yetmişli yıllarda Fransa ve Almanya’da belli bir şöhrete kavuşan Shuky ve Aviva ikilisine aitti. İsrail asıllı Amerikalı besteci ve televizyoncu Shuky Levy ve onun partneri Aviva Paz’ın bir araya gelmesiyle kurulan grup, seslendirdiği düetlerle Avrupa çapında ilgi görmüş ancak seksenlerden itibaren Shkuy’nin televizyon yapımcılığına ağırlık vermesiyle ortadan kaybolmuştu. İkilinin en ünlü şarkısı Signorina Concertina adını taşıyordu. İki milyonun üzerinde bir satış rakamına ulaşan 1973 tarihli bu parça, aynı yıl yine Fikret Şeneş imzalı sözlerle Türkçeye uyarlandı ve İçme Sakın adıyla Ajda Pekkan tarafından seslendirildi.

Sting’in 1987 tarihli ikinci albümü "Nothing like the sun"da yer alan Englishman in New York, yayınlandığında İngiltere ve Amerika’da pek de ilgi görmemişti. Buna karşın Avrupa kıtasında büyük beğeni toplayan şarkı; Fransa, İspanya, Hollanda ve Belçika listelerinde üst sıralara tırmanmayı başarmıştı. Parçayı Londra’dan Manhattan’a taşınan İngiliz yazar ve oyuncu Quentin Crisp’ten esinlenerek yazmıştı Sting,  şarkının Fransızca uyarlaması ise Fildişi Sahilli reggae müzisyeni Tiken Jah Fakoly tarafından 2007 yılında yapıldı. Africain à Paris adını taşıyan parçada, Paris’te bir Afrikalı olmanın güçlüklerinden bahsediyordu sanatçı ve bunun New York’ta bir İngiliz olmaya göre daha zorlu bir süreç olduğunu kanıtlıyordu bir anlamda dinleyenlere.